Diaspor fəaliyyətinə gənc könüllülərin cəlb edilməsi dövrün, zamanın tələbidir
I Yazı
Əsrlərdir, xalqımız xeyirxahlıq, fədakarlıq, könüllü və təmənnasız kömək ənənələrini yaşadır. İnsanları vahid niyyət ətrafında birləşdirən, vətəndaş, cəmiyyət və dövlətin birgə fəaliyyətinin ən uğurlu formatından biri də məhz könüllülükdür. Könüllülük həm də vətənpərvərlik məktəbi, öz xalqına, dövlətinə, milli-mənəvi dəyərlərə bağlılıq və xidmət örnəyidir.
Könüllülük nədir?
Son illərdə könüllülüyün təşviqi ilə bağlı dövlət tərəfindən zəruri addımlar atılır. Demək olar ki, artıq Azərbaycanda könüllülük bir çox fəaliyyət sahələrinə nüfuz edərək ümummilli hərəkata çevrilib, ölkəmizin hər bir bölgəsinə, ictimai həyatın müxtəlif sahələrinə yayılaraq, cəmiyyətimizin bütün təbəqələrini əhatə edib, gənclərimizin həyat tərzinə çevrilib.
Elə buna görə də Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev 30 dekabr 2019-cu il tarixli Sərəncamı ilə 2020-ci ili Azərbaycanda “Könüllülər ili” elan edib. Bu Sərəncam həm də könüllülük fəaliyyətinin vacib, mühüm olduğunun, ən ali səviyyədə bu fəaliyyətin doğru-düzgün dəyərləndirilməsinin bariz nümunəsidir.
Azərbaycanda könüllülər hərəkatının bəlli tarixi var. Ölkəmizdə artıq neçə illərdlir ki, könüllü hərəkatları yaranıb, mərkəzi və yerli icra hakimiyyəti orqanlarında on minlərlə gənci birləşdirən könüllü qrupları formalaşıb. Əslində, könüllülüyün tarixi yəqin ki, bəşəriyyət yarandığı gündən hesablanmalıdır. Çünki böyük mənada minilliklərdir planet orbitindən çıxmırsa, insanlıq yaşayır və yaşadırsa, deməli, bütün bunlar sevgi və mərhəmət hissi üzərindədir. Bunun təsdiqi isə insan övladının şifahi və yazılı tarixində, ədəbiyyatında bu hisslərin, meyllərin ifadə edildiyi epizodların yer almasıdır. Könüllü ifadəsini ucaldan, onu yaxşılıq, xeyirxahlıq, mərhəmət kimi kəlmələrdən fərqləndirən və təbiətini bütünlüklə və ən əsası dəqiqliklə özündə ehtiva edən belə bir izahat vermək olar: könüllü şəxs etdiyi əməlin, hər hansı fəaliyyətin müqabilində qarşı tərəfdən heç bir təmənna, qarşılıq gözləmir. O, bunu çağırışsız, səmimi istəyi əsasında edir – yəni, könüllü şəkildə. Deməli, buradan belə bir nəticəyə gəlmək olur: bir şəxs və ya bir qrup insan tərəfindən bütövlükdə cəmiyyətə və ya ayrı-ayrı şəxslərə göstərilən könüllü yardım, insanlığın humanist ideallarına fədakar xidmət etmək fikrinə əsaslanır və heç bir halda mənfəət əldə etmək, ödəniş almaq və ya karyera yüksəlişi məqsədi güdmür. Burada bir məqsəd var: yardım etmək. Özü də qeyd etdiyimiz kimi, təmənnasız.
Könüllülükdə ayrı-ayrı insanlara kömək etməklə yanaşı, şəhərlərdə ictimai faydalı iş, ətraf mühitin qorunması, tarixi və mədəniyyət abidələrinin, mədəni və mənəvi irsin qorunması və heyvan sığınacaqlarının təşkili də nəzərdə tutulur.
Könüllü yardım sərhədləri aşaraq yerli, milli və beynəlxalq səviyyədə, eləcə də, bütövlükdə, beynəlxalq birlik səviyyəsində həyata keçirilən tədbirləri əhatə edir. Ailə daxilində könüllülük çərçivəsində görülən fəaliyyəti daha geniş və ictimai əhəmiyyətli müstəviyə çıxararaq, ümumlkdə, bu fəaliyyəti insanlığın, cəmiyyətin, dövlətin rifaha qovuşmasında bir vasitəyə çevirmək mümkündür. “Könüllülük” anlayışına və müasir Qərb sosiologiyasında könüllü işinə insanların könüllü olaraq həyata keçirdiyi və ictimai əhəmiyyətli gözləntilərə çatmağı, cəmiyyətin problemlərini həll etməyi hədəfləyən fəaliyyət kimi istinad edilir. Əhalinin sosial dəstəyi üçün fəaliyyətlər sırf dövlət vəzifəsi deyil və ola da bilməz.
Könüllülüyün tarixi
Tarixə nəzər salsaq görərik ki, könüllülük fəaliyyəti ilk dəfə XVII əsrdə Fransa ordusunda başlayıb. XX əsrin ikinci yarısından etibarən isə könüllülük həmrəylik və sosial məsuliyyətlə birlikdə sistemləşdirilərək dünyada kütləvi sosial fəaliyyətə çevrilib. Könüllü sözü fransız, daha dərinə getdikdə latın mənşəlidir. XVIII-XIX əsrlərdə könüllü şəkildə hərbi xidmətə gələn insanlara könüllü deyilirdi.
Könüllülüyn tarixini vərəqlədikcə, əslində, lap əvvəldə qeyd etdiyimiz kimi bu, insanların yaradılışı ilə eyni vaxta təsadüf edir. Kəndlərdə məskunlaşmaq, həyat qurmaq, davam etmək məhz qarşılıqlı yardım hesabına başa gəlirdi. İnsanlar birlikdə məhsul yığır, ev tikir, yol çəkirdilər. Sadəcə, bəşəriyyətin sonradan sənayeləşmə, iqtisadi maraqlar və bunların ardınca gələn urbanizasiya kimi prosesləri bir çox dəyərlər kimi həmrəylik və qarşılıqlı yardım istəklərini də forma və məzmunca dəyişdi.
Yaponiya, ABŞ, Kanada, Avstraliya, İngiltərə, İtaliya və digər inkişaf etmiş ölkələrdə könüllülüyün demokratiyanın əsas prinsiplərini qoruyub gücləndirməsinə, ilk növbədə qərar qəbul etmə prosesinə çox sayda vətəndaş cəlb edildi. Bu ölkələrin hökumətləri, könüllü hərəkatına hər cür mümkün və müxtəlif dəstək verirlər: dövlət könüllü mərkəzləri sistemi və xüsusi könüllü proqramları yaratmaqla.
Məsələn, Yaponiyada özəl sektorda olduğu kimi, bütün bələdiyyələrdə mövcud olan milli, prefektura və bələdiyyə mərkəzlərini özündə birləşdirən könüllü mərkəzləri sistemi mövcuddur. Yaponiyada nazirliklər qarşısında könüllülərin fəaliyyətini gücləndirmək öhdəliyi qoyulur.
Nüşabə Hüseynova
Yazı Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Şurasının Azərbaycan Respublikasının Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsi ilə birgə keçirdiyi qrant müsabiqəsi üzrə qalib olmuş “Orta Asiya və Güney Qafqaz Söz Azadlığı Şəbəkəsi” İctimai Birliyinin (CASCFEN) “Gənc könüllülərin diaspor fəaliyyətində iştirakının təbliğ olunması” layihəsi çərçivəsində dərc olunub